|
وَإِن كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَى مَيْسَرَةٍ
(Агар (қарздор) ночор бўлса, бойигунча кутинг!), бу ердаги ноқис феъл томма яъни, ўзича тўла маънони билдириб келяпти. Яъни, агар бирор камбағал топилиб қолса, то у қарзини тўлай оладиган даражага етгунига қадар унга муҳлат беринглар.
(عُسْرَةٍ ночор) яъни, пули йўқлигидан, танг аҳволдаги. Танг аҳволда қолган қўшинга нисбатан ҳам шу сўз қўлланади.
(مَيْسَرَةٍ бойигунча) осонлик, яъни, пулнинг борлиги.
Ноқис феълнинг томма бўлиб келаётгани эътибори билан муҳлат бериш рибога қарз бериб, кейин ўзининг сармоясини талаб қилаётган кимсагагина эмас, балки модомики, қарздор камбағал экан, ҳамма қарз берганларга тегишлидир.
Агар бу гап рибога берилган сармоя ҳақида бораётган бўлганида оят (وإن كان ذا عسرة ) бўларди. Мана шунда ноқис феълнинг остида бир замир бор бўлиб, у рибога берилган сармояни қайтариши талаб қилинаётган қарздорга қайтган бўларди. Лекин оят бундай эмас. Балки у
وَإِن كَانَ ذُو عُسْرَةٍ
(Агар (қарздор) ночор бўлса) бўлиб келяпти. Яъни, агар камбағал қарздор топилиб қолса. Бу камбағаллик сифатига эга бўлган ҳамма қарздорга тўғри келаверади.
(ذو عسرة )нинг шарт оқимида накра келаётгани ҳам шу фикримизни қувватлайди. Негаки, у ом, умумий маънода бўлиб, ҳамма қарздорларни ўз ичига олади.
У гарчи Ислом келиб, бекор қилгунига қадар рибо билан шуғулланадиганлар ҳақида нозил қилинган бўлсада, барибир эътибор лафзнинг умумийлиги эмас, сабабнинг хусусийлигига қаратилади. Ислом рибони ҳаром қилиб, сармоянинг ўзинигина вожиб қилди. (Сармоянинг ўзигина қайтариладиган бўлди). Калбий ривоят қилишича, бу оятнинг нозил бўлиши мана бундай юз берганди: Бану Муғийра Бану Умайрга, биз бугунги кунда камбағалмиз, то мевалар пишгунига қадар бизга муҳлат беринглар, дейишди. Бану Умайр кўнмади. Шунда мана шу оят нозил бўлди. Бу олдинги оят тафсирида айтиб ўтганимиз Бану Муғийра билан Бану Умайр ўртасидаги рибо қиссасининг давоми. Яъни, бу оят улар ўртасидаги рибо сармоясини талаб қилиш ҳақида нозил бўлган.
Лекин айтиб ўтганимиздек, лафзнинг умумийлиги эмас, сабабнинг хусусийлиги эътиборлидир. (ذو عسرة ) умумий маънодаги
177-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232